KOUDE EN NATTE WEEK

De afgelopen week was het sterk wisselvallig met enkele koude en natte dagen. In het weekend bleef het te koud voor de tijd van het jaar.

Wereldwijd warmt het klimaat op doordat de hoeveelheid broeikasgassen in de atmosfeer steeds verder toeneemt. Behalve CO2 zijn ook enkele andere broeikasgassen belangrijk. Vooral de versnelde toename van het broeikasgas methaan springt de laatste jaren in het oog. Die wordt grotendeels veroorzaakt door een stijgende uitstoot door grootschalige toename van veeteelt, een nog steeds stijgende productie van fossiele brandstoffen en meer uitstoot uit afvalbergen.

De toename van grootschalige veeteelt. In veel landen, o.a. in Zuid-Amerika en Afrika, neemt het aantal koeien dat wordt gehouden voor de consumptie van rundvlees en zuivelproducten ongeremd toe (afbeelding 2). Wereldwijd waren er in 2022 naar schatting minstens 1,5 miljard runderen en dit aantal neemt de laatste jaren met 1% per jaar toe. Runderen stoten methaan uit als onderdeel van hun voedselvertering.

De productie van fossiele brandstoffen. Nog altijd nemen deze activiteiten waarbij methaan in de atmosfeer terecht komt in omvang toe. Aardgas en kolengas bestaan uit methaan, en bij de oliewinning wordt het vrijkomende methaan veelal niet afgevangen, maar komt in de atmosfeer terecht.

Grote bergen afval. Het afval in deze bergen in de open lucht gaat al snel broeien, waarna er door bacteriën veel methaan uit zo’n afvalberg vrij komt. 

Rijstbouw is ook een belangrijke bron van methaan. Een recente schatting is dat de methaanuitstoot over de laatste 30 jaar ongeveer constant is gebleven. Hoewel onder andere in Afrika meer rijst wordt verbouwd, zijn de productiemethoden efficiënter geworden, waardoor de methaanuitstoot per kilogram geproduceerde rijst is verminderd.

Hoewel de toename in methaan kan worden verklaard door de toename in de hoeveelheid methaan die in de atmosfeer wordt gebracht, zijn er grote variaties in de mate waarin methaan van jaar tot jaar toeneemt. De twee belangrijkste factoren die deze variatie bepalen zijn het weer en de afbraak van methaan door chemische processen in de atmosfeer. 

Invloed van het weer

Het per jaar sterk wisselende weer in de tropen is het meest bepalend voor de uitbreiding en verdroging van moerassen en veengronden. Vooral in de (sub-)tropen is de hoeveelheid neerslag in sommige gebieden erg variabel. Ontdooiend permafrost (bevroren gronden in de gebieden rond de Noordpool) speelt voor de toename van de hoeveelheid methaan in de atmosfeer vooralsnog maar een minimale rol. Ook de bijdrage van vaak lang smeulende (veen-)branden varieert met de wisselende droogte van jaar tot jaar en draagt relatief weinig bij aan de snelle toename.

Afbraak van methaan

De hoeveelheid methaan in de atmosfeer wordt niet alleen bepaald door hoeveel methaan erin wordt gebracht maar ook door hoe snel het weer in de atmosfeer wordt afgebroken. Deze afbraak vindt plaats door chemische processen onder invloed van zonlicht. Gemiddeld blijft een methaanmolecuul ongeveer 10 jaar in de atmosfeer. Hoe lang precies verschilt een beetje van jaar tot jaar, deels door de variabiliteit van het weer, en deels ook veranderingen in de uitstoot van vervuilende gassen zoals koolmonoxide en stikstofoxiden. In de periode 2000 tot 2007 was de toename van methaan kleiner dan de laatste jaren (zie afbeelding 1) en dat wordt onder andere toegeschreven aan een relatief korte verblijftijd van methaan in die jaren.

Onzekerheid in de toekomstprojecties van methaan

De toekomstige ontwikkeling van de hoeveelheid methaan in de atmosfeer hangt sterk af van het beleid dat in de komende jaren zal (moeten) worden vormgegeven. Emissiereductie van methaan krijgt de laatste jaren steeds meer aandacht in internationale klimaatonderhandelingen. Satellietwaarnemingen zoals die van Tropomi zullen deze beleidsinspanningen op de voet gaan volgen.

Door de relatief korte verblijftijd van 10 jaar in de atmosfeer is het effect van een eventuele emissiereductie voor methaan veel sneller merkbaar dan voor CO2: de opwarming door methaan komt snel tot stilstand als de methaanuitstoot niet meer verder stijgt. Op korte termijn kan dus snel een substantieel temperatuureffect worden bereikt. Methaan is daarom belangrijk voor de klimaatafspraken van het klimaatakkoord van Parijs om de klimaatopwarming te beperken tot maximaal 2 graden en liefst tot 1,5 graden

KNMI-klimaatbericht door Michiel van Weele

Het was maandag een dag met veel wind en in de middag enkele pittige buien met hagel, onweer en windstoten. In de bui daalde de temperatuur naar 5 graden. Maximaal werd het in de ochtend nog 11 graden.

Dinsdag stond er aanvankelijk een krachtige tot harde wind uit het westen tot noordwesten en er vielen een groot aantal pittige buien. Pas in de loop van de middag werd het droger. Het werd net aan 10 graden en over het etmaal viel bijna 18 mm regen.

Het was woensdag een koude dag met talrijke buien, soms met onweer en hagel. In de buien daalde de temperatuur tot net onder de 5 graden. Maximaal werd het 9 graden. Over het etmaal viel bijna 8 mm neerslag.

Afgezien van een enkele lichte bui in de ochtend bleef het donderdag droog met zonnige perioden en wolkenvelden. Het werd in de middag 12 graden.

In de nacht naar vrijdag waren er perioden met regen en overdag vielen er nog een aantal buien. Er stond een koude, onaangename wind. Het werd tijdelijk 11 graden. Over het etmaal viel bijna 11 mm regen.

Er vielen zaterdag enkele buien, maar de zon brak ook af en toe door. Er stond een koude wind. Het werd 11 graden.

Overdag bleef het zondag vrijwel overal droog. Naast zonnige momenten waren er ook wolkenvelden. Het werd maximaal 11 graden.

De weerspreuk van de week:

Valt plots het kwik in lage standen,

dan wordt ’t in april nog klappertanden!