NAT WEEKEND

De afgelopen week verliep licht wisselvallig met enkele aardige dagen, maar in het weekend was het vooral de neerslag in de avond en nacht naar zondag diep opvallend was. Over het etmaal viel 24 mm. Op luchthaven Rotterdam zelfs 31 mm. In onze regio is de maand juli na juni ook al een te natte maand. De gemiddelde temperatuur ligt onder het langjarig gemiddelde

Met de 'hondsdagen', die deze week van start zijn gegaan, wordt van oudsher de warmste maand van het jaar aangeduid. De Nederlandse taal is rijk aan oude weertermen en -spreuken over de zomer. Waar komen deze vandaan? En bevatten deze wijsheden nog steeds een kern van waarheid?

De oorsprong van de term 'hondsdagen' komt uit de Griekse mythologie en verwijst naar het sterrenbeeld Grote Hond. De jager Orion uit Thebe had een hond met de naam Sirius. Toen Orion overleed, ging hij samen met zijn hond naar de hemel en kreeg hij daar een plekje tussen de sterren. De hond Sirius werd een heldere, goed zichtbare ster.

De hondsdagen beginnen als de ster Sirius samen met de zon opkomt en dan tijdelijk niet te zien is. Dat worden de hondsdagen genoemd. De hondsdagen lopen ongeveer van 20 juli tot 20 augustus en staan bekend om het warme broeierige weer met veel insecten.

In Nederland associëren veel mensen de naam 'hondsdagen' daarentegen met 'hondenweer' - afgeleid van het oud-Nederlandse woord 'ondeweer', wat slecht weer of noodweer betekent. "Het een sluit het ander niet uit: broeierig weer gaat vaak gepaard met onweer", legt traditiedeskundige Ineke Strouken uit.

"En of het nou heet was of regende, het was in elk geval een periode waarin boeren heel goed op hun etenswaren moesten passen. Er waren vroeger nog geen koelkasten of diepvriezers en huizen waren natuurlijk niet geïsoleerd. Eten moest heel bewust in de kelder worden weggestopt, want het bedierf heel snel."

'Is de eerste juli kil en wak, dat brengt veel koren in de zak'

In de Nederlandse taal verwijzen veel oude spreuken, gezegden en weerwijsheden naar de zomerperiode oftewel de 'hondsdagen'. Een oud Twents gezegd luidt bijvoorbeeld 'Wat men tijdens de hondsdagen spaart voor de mond, is voor de kat of hond'.

Andere vroeger veel gebezigde boerenuitdrukkingen over deze periode zijn 'Is er in juli louter zonneschijn, dan krijgen we zeker gouden wijn' of 'Is de eerste juli kil en wak, dat brengt veel koren in de zak'.

Strouken noemt dit soort gezegden nooit 'weerfabels' omdat de meeste uitspraken een harde kern van waarheid bevatten. "Mensen hadden nog geen weerapp of KNMI, maar probeerden wel op basis van hun observatievermogen door de jaren heen bepaalde voorspellingen te doen", legt ze uit. "Dat gold niet alleen voor boeren, maar ook bijvoorbeeld voor marskramers: als je kon voorspellen dat het heel hard ging regenen, dan ging je niet 20 kilometer naar een andere stad lopen."

“Verbanden tussen bijvoorbeeld een hete zomer en een al dan niet koude winter zijn er gewoon niet”

Helga van Leur, weervrouw van RTL

Ervaring en kennis werd van generatie op generatie doorgegeven

Mensen vertrouwden in het verleden op veranderingen in de natuur of op het gedrag van de dieren die ze waarnamen. "Volksweerkunde is geen exacte wetenschap. Maar dat betekent zeker niet dat het onzin is", beklemtoont de traditie-expert.

Het is een kwestie van ervaring en kennis die van generatie op generatie werd doorgegeven. Strouken geeft als voorbeeld de uitdrukkingen 'Vliegen de zwaluwen hoog, dan is het weer schoon en droog' en de variant 'Vliegen de zwaluwen laag, dan krijgen we regen vandaag'. "Boeren konden misschien niet verklaren hóe het exact kwam dat de zwaluwen hoog of laag vlogen. Maar als jij honderd keer gezien hebt dat een bepaald gedrag gepaard gaat met een bepaald weertype, dan kan je er redelijk zeker van zijn dat het de 101e keer ook zo zal zijn."

'Ik zie niets op Buienradar'

Meteoroloog Helga van Leur schreef recent het boek Dag & Nacht, waarin zij samen met wetenschapper Govert Schilling duidt wat je kan leren door de lucht en de natuur te observeren. "Wie zich verdiept in de natuur kan op basis van wat je ziet vaak prima voorspellen wat er de komende twee uur met het weer gaat gebeuren", legt ze uit. "We zijn de afgelopen decennia een beetje verleerd om op ons eigen observatievermogen te vertrouwen. Ik kan heel slecht tegen mensen die zeggen 'ik zie niets op Buienradar' terwijl in de verte een enorme donderwolk komt aandrijven."

Veel weerspreuken bevatten ook vanuit wetenschappelijk oogpunt een kern van waarheid, bepleit Van Leur - zeker als ze gaan over een korte periode in de toekomst. "Bepaalde veranderingen in de lucht of bepaald gedrag van dieren kunnen wijzen op weersveranderingen in de zeer nabije toekomst." De weervrouw noemt als voorbeeld het plotseling verschijnen van veel kikkers in een landschap. "Die bewegen zich graag voort in een vochtige omgeving. Dus als je opeens meer kikkers ziet, is de kans dat er vocht in de lucht zit en het binnenkort gaat regenen best groot."

De week begon maandag met flinke zonnige perioden, die werden afgewisseld met onschuldige stapelwolken. Het werd in de bebouwde kom nog 22 graden. Overdag bleef het overal droog in onze regio.

Er waren dinsdag zonnige perioden, die werden afgewisseld met stapelwolken. Het bleef droog. Het werd in de beschutte tuin dankzij de zon nog maximaal 23 graden.

Er veranderde woensdag maar weinig in het weerbeeld. Er waren zonnige perioden, maar in de middag werd de zon ook langere tijd afgeschermd door bewolking. In de avond klaarde het weer op. Het werd 22 graden.

Het was donderdag wisselend bewolkt en het bleef droog. Dankzij de zon liep in de middag de temperatuur tijdelijk op tot boven de zomerse grens van 25 graden.

Vrijdag was het wisselend bewolkt en in de ochtend vielen er nog enkele druppels. De rest van de dag bleef het droog. Het werd 24 graden maximaal.

In de ochtend viel er zaterdag enige lichte regen. Daarna werd het tijdelijk droog met af en toe zon, later volgden buien. Het werd 23 graden.

In de nacht naar zondag vielen enkele zware buien en over het etmaal viel er 22 mm neerslag. Overdag waren er zondag flinke zonnige perioden. Het werd 23 graden.

De weerspreuk van de week:

Op de dag van Sint-Jacob ( 25-7),

Krijgen de appels ’t eerste sop